Επιστημονικά δεδομένα: η ανοικτή πρόσβαση στα ερευνητικά αποτελέσματα θα δώσει ώθηση στην ικανότητα της Ευρώπης για καινοτομία

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιέγραψε σήμερα σε αδρές γραμμές μέτρα για να βελτιωθεί η πρόσβαση στις επιστημονικές πληροφορίες που παράγονται στην Ευρώπη. Η ευρύτερη και ταχύτερη πρόσβαση σε ερευνητικές εργασίες και δεδομένα θα καταστήσει ευκολότερη για τους ερευνητές και τις επιχειρήσεις την αξιοποίηση των ευρημάτων ερευνητικών εργασιών χρηματοδοτούμενων από δημόσιους πόρους. Αυτό θα δώσει ώθηση στην ικανότητα της Ευρώπης για καινοτομία και θα προσφέρει στους πολίτες ταχύτερη πρόσβαση στα οφέλη των επιστημονικών ανακαλύψεων.

Κατ' αυτό τον τρόπο, η Ευρώπη θα αξιοποιήσει καλύτερα τις ετήσιες επενδύσεις της ύψους 87 δις € σε Ε&Α. Τα μέτρα συμπληρώνουν την ανακοίνωση της Επιτροπής για τη συγκρότηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ), που επίσης εγκρίθηκε σήμερα.

Ως πρώτο βήμα, η Επιτροπή θα καταστήσει την ανοικτή πρόσβαση σε επιστημονικές δημοσιεύσεις γενική αρχή του «Ορίζοντα 2020», του ενωσιακού προγράμματος χρηματοδότησης της Έρευνας & Καινοτομίας για το διάστημα 2014-2020. Ήδη από το 2014, κάθε επιστημονικό άρθρο που συγγράφεται με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα οφείλει να είναι προσβάσιμο ως εξής:

- τα άρθρα να είναι είτε άμεσα προσβάσιμα ηλεκτρονικώς από τον εκδότη («χρυσή» ανοικτή πρόσβαση) οι δε προκαταρκτικές δαπάνες δημοσίευσης να μπορούν να είναι επιλέξιμες για επιστροφή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ή
- οι ερευνητές να καταστήσουν τα άρθρα τους διαθέσιμα μέσω παρακαταθήκης ανοικτής πρόσβασης το αργότερο έξι μήνες (12 μήνες για άρθρα στα πεδία των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών) μετά τη δημοσίευση («πράσινη» ανοικτή πρόσβαση).

Η Επιτροπή διατύπωσε επίσης σύσταση να ακολουθήσουν τα κράτη μέλη παρόμοια γραμμή ως προς τα αποτελέσματα της έρευνας που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο εγχώριων δικών τους προγραμμάτων. Επιδίωξη είναι να διατίθεται υπό όρους ανοικτής πρόσβασης ήδη το 2016 ποσοστό 60% των ευρωπαϊκών ερευνητικών άρθρων που χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους.

Η Επιτροπή θα αρχίσει επίσης να πειραματίζεται με την ανοικτή πρόσβαση στα δεδομένα που συγκεντρώνονται κατά τη διάρκεια έρευνας που χρηματοδοτείται με δημόσιους πόρους (π.χ. τα αριθμητικά αποτελέσματα πειραμάτων), λαμβάνοντας υπόψη τις εύλογες ανησυχίες που εγείρονται σχετικά με τα εμπορικά συμφέροντα του χρηματοδοτούμενου ή τον ιδιωτικό χαρακτήρα.

Ποσοστό 84% εκείνων που ανταποκρίθηκαν στη δημόσια διαβούλευση του 2011 ανέφεραν ότι η πρόσβαση στην επιστημονική βιβλιογραφία δεν είναι η βέλτιστη. Μελέτες δείχνουν ότι εάν δεν έχουν ταχεία πρόσβαση σε επίκαιρη επιστημονική βιβλιογραφία, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις χρειάζονται μέχρι και δύο επιπλέον έτη για να φέρουν καινοτόμα προϊόντα στην αγορά. Μια μελέτη με ενωσιακή χρηματοδότηση έδειξε ότι σήμερα ποσοστό μόλις 25% των ερευνητών μοιράζονται ανοικτά τα δεδομένα τους.

Η κα Neelie Kroes, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδια για το Ψηφιακό Θεματολόγιο, δήλωσε: «Οι φορολογούμενοι δεν θα πρέπει να υποχρεώνονται να πληρώσουν διπλά για την επιστημονική έρευνα και χρειάζονται απρόσκοπτη πρόσβαση σε πρωτογενή δεδομένα. Θέλουμε να αναβαθμίσουμε τη διάδοση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας. Τα δεδομένα ισοδυναμούν με τον νέο μαύρο χρυσό».

Η κα Máire Geoghegan-Quinn, Ευρωπαία Επίτροπος αρμόδια για την Έρευνα και Καινοτομία, δήλωσε: «Οφείλουμε να δώσουμε στους φορολογούμενους περισσότερο περιεχόμενο για τα χρήματα που καταβάλλουν. Η ανοικτή πρόσβαση σε επιστημονικές εργασίες και δεδομένα θα επιταχύνει σημαντικά επιτεύγματα από τους ερευνητές και τις επιχειρήσεις μας, δίνοντας ώθηση στη γνώση και την ανταγωνιστικότητα στην Ευρώπη.»

Ιστορικό
Η ανοικτή πρόσβαση παρέχει στους αναγνώστες δωρεάν πρόσβαση σε ερευνητικά αποτελέσματα μέσω του Διαδικτύου. Η Επιτροπή εξέδωσε σήμερα ανακοίνωση στην οποία διατυπώνονται στόχοι πολιτικής ανοικτής πρόσβασης για την έρευνα που χρηματοδοτείται από την Επιτροπή μέσω του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Σε συνοδευτική σύσταση της Επιτροπής παρατίθεται το πλήρες πλαίσιο άσκησης πολιτικής για τη βελτίωση της πρόσβασης στις επιστημονικές πληροφορίες και στη διατήρηση των επιστημονικών αυτών πληροφοριών. Και οι δύο ανωτέρω πρωτοβουλίες συμβάλλουν στο ευρύτερο πλαίσιο της επίτευξης ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (βλ. IP/12/788 και MEMO/12/564 που εκδόθηκαν επίσης σήμερα). Έτσι αξιοποιείται η ανακοίνωση του 2007 σχετικά με τις επιστημονικές πληροφορίες την ψηφιακή εποχή (βλ. IP/07/190) και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου το ίδιο ακριβώς έτος.

Η Επιτροπή:
- θα ορίσει την ανοικτή πρόσβαση σε δημοσιεύσεις που έχουν εξεταστεί από ομότιμους ως τη γενική αρχή του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», είτε μέσω δημοσίευσης ανοικτής πρόσβασης («χρυσή» ανοικτή πρόσβαση) ή αυτοαρχειοθέτησης («πράσινη» ανοικτή πρόσβαση),
- θα προωθήσει την ανοικτή πρόσβαση σε ερευνητικά δεδομένα (πειραματικά αποτελέσματα, παρατηρήσεις και δημιουργούμενες από υπολογιστή πληροφορίες, κλπ.) και θα διατυπώσει πιλοτικό πλαίσιο στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», με συνεκτίμηση των θεματικών προβληματισμών σε σχέση με τον ιδιωτικό χαρακτήρα, τα εμπορικά συμφέροντα και τα προβλήματα που σχετίζονται με μεγάλους όγκους δεδομένων,
- θα αναπτύξει και υποστηρίξει ηλε-υποδομές για τη φιλοξενία και ανταλλαγή επιστημονικών πληροφοριών (δημοσιεύσεις και δεδομένα) οι οποίες θα είναι διαλειτουργικές σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο,
- θα βοηθήσει τους ερευνητές να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις ανοικτής πρόσβασης και θα δώσει ώθηση σε μια παιδεία κοινοχρησίας.

Στο Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη διατυπώθηκε φιλόδοξη πολιτική «ανοικτών δεδομένων» που καλύπτει το πλήρες φάσμα των πληροφοριών που παράγουν, συγκεντρώνουν ή πληρώνουν δημόσιοι φορείς σε όλο τον χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εμβληματική Ένωση Καινοτομίας της ΕΕ στηρίζει επίσης ρητώς την ανοικτή πρόσβαση ως ουσιαστικό στοιχείο για την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ). Η ανακοίνωση και η σύσταση σχετικά με τις επιστημονικές πληροφορίες συμπληρώνει την ανακοίνωση σχετικά με «Μια ενισχυμένη εταιρική συνεργασία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας για αριστεία και ανάπτυξη», που επίσης εκδόθηκε σήμερα, και διατυπώνει καίριας σημασίας προτεραιότητες για τη συμπλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της βέλτιστης κυκλοφορίας, πρόσβασης και μεταβίβασης επιστημονικών γνώσεων.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξακολουθήσει να χρηματοδοτεί έργα σχετικά με την ανοικτή πρόσβαση. Στο διάστημα 2012-2013, η Επιτροπή θα δαπανήσει ποσό 45 εκατ. € για υποδομές δεδομένων και έρευνα με αντικείμενο την ψηφιακή διατήρηση. Η χρηματοδότηση θα συνεχιστεί στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Στο ίδιο διάστημα, η Επιτροπή θα στηρίξει πειράματα με νέους τρόπους χειρισμού επιστημονικών πληροφοριών (π.χ. νέες μεθόδους εξέτασης από ομότιμους και τρόπους μέτρησης της απήχησης που έχει ένα άρθρο).

Πηγή:
epixeiro.gr