Η εταιρεία που ιδρύθηκε στην Αγριά Βόλου το 1922 από τα αδέλφια Ιωάννη και Γεώργιο Κοσμαδόπουλο, εξακολουθεί να είναι σήμερα "σημείο αναφοράς" στην Ελλάδα, με εξαγωγική δραστηριότητα σε πάνω από 30 χώρες και δεκάδες επιτυχημένα προϊόντα, βραβεία και διεθνείς διακρίσεις.
Την ΕΨΑ την πρωτογνώρισα στα τέλη της δεκαετίας του ’70, στο καφενείο του Κλάντζου στα Μεγάλα Καλύβια, ένα χωριό -μικρό τότε, κεφαλοχώρι σήμερα- έξω από τα Τρίκαλα Θεσσαλίας. Συνηθισμένος στην εικόνα άλλων ετικετών και στην γεύση κλασικών προϊόντων, «ξίνισα» στην αρχή. Αλλά χρειάστηκαν μόλις λίγα δευτερόλεπτα, από εκείνη την παγωμένη λεμονάδα, που γλύκανε την ξινίλα μου, για να καταλάβω τι πάει να πει «έρωτας με την πρώτη …γουλιά». Εγώ ήμουν τότε δέκα χρονών, αλλά η ΕΨΑ ήταν κιόλας μια ώριμη… πενηντάρα.
Την έφερε στον κόσμο το 1922 το φιλόδοξο πνεύμα των δύο αδερφών Γεώργιου και Ιωάννη Κοσμαδόπουλου, από τους πρώτους Έλληνες καπιταλιστές του 20ου αιώνα. Τα δύο αδέρφια είχαν ξεκινήσει λίγο νωρίτερα με την δημιουργία μιας τράπεζας, τα κεφάλαια της οποίας επένδυσαν στην συνέχεια σε διάφορες επιχειρήσεις, ανάμεσα στις οποίες και στην ίδρυση μιας εταιρείας ψυγείων πάγου, με τη βοήθεια των οποίων διατηρούσαν φρέσκα τα φρούτα και τα λαχανικά. Ήταν η «Εταιρεία Ψυγείων Αγριάς» (Ε.Ψ.Α.).
Η γέννηση των αναψυκτικών της ΕΨΑ ήρθε κάτω από τις πυκνές σκιές που σκεπάζουν τα απέραντα λεμονοδάση του Πηλίου. Αυτό το περίσσευμα καρπού των «ξινών» -που σήμερα στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας «σαπίζει» στο χώμα από την αδιαφορία των καλλιεργητών και των κυβερνώντων- έδωσε, τότε, την ιδέα στους Κοσμαδόπουλους να φτιάξουν μια μικρή βιοτεχνία παραγωγής και εμφιάλωσης αναψυκτικών στην Αγριά του Βόλου. Αλλά την διαφορά έκανε η μυστική συνταγή ενός Γερμανού Χημικού με τον οποίο συνεργάστηκαν τα δύο αδέρφια: του Herr Ottο. Ο συνδυασμός Λεμονάδα – Γκαζόζα έκανε πάταγο κι έγινε αμέσως ένα επιχειρηματικό και γαστρονομικό «χιτ»!
Η ΕΨΑ και οι αδερφοί Κοσμαδόπουλοι, ωστόσο, ακολούθησαν δύο διαφορετικούς δρόμους έκτοτε. Οι επιχειρηματίες γνώρισαν την καταστροφή όταν κατέρρευσε η τράπεζά τους και συμπαρέσυρε όλο το επιχειρηματικό οικοδόμημα. Αντίθετα, η ΕΨΑ ήταν ακόμα πολύ νέα για να παραδοθεί. Παρέμενε μια δροσερή και πολύφερνη νύφη. Χρειάστηκε όμως να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να βρει τον κατάλληλο άνθρωπο και να του εμπιστευτεί την μοίρα της. Και αυτό συνέβη στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, όταν η Εθνική Τράπεζα (που όλα αυτά τα χρόνια είχε στο χαρτοφυλάκιό της την Εταιρεία) παραχώρησε τις μετοχές της στον Νίκο Τσαούτο.
Οι νέες εποχές και τα ηλεκτρικά ψυγεία
Οι εποχές είχαν πλέον αλλάξει, τα ψυγεία πάγου έπιαναν την θέση τους στα Βιομηχανικά Μουσεία και τα πρώτα ηλεκτρικά ψυγεία ήταν γεγονός. Ο εκσυγχρονισμός έδωσε την δυνατότητα στους νέους ιδιοκτήτες να αντιμετωπίσουν με τον πρέποντα σεβασμό το προϊόν που πήραν στα χέρια τους. Ανασχεδίασαν τις φιάλες, πειραματίστηκαν σε νέες γεύσεις, έδωσαν πολυπολιτισμικό χαρακτήρα στην ΕΨΑ και σταδιακά κατάφεραν να την κάνουν αυτό που και οι Κοσμαδόπουλοι θα ήθελαν. Βασίλισσα στον χώρο των αναψυκτικών. Η βιοτεχνική μονάδα των 1.500 μπουκαλιών την ώρα, γρήγορα εκτοξεύτηκε στα 7.500 μπουκάλια και πιο μετά στα 20.000 μπουκάλια την ώρα.
