Κορωνοϊός: Έτσι επιτίθεται στα εγκεφαλικά κύτταρα

Ο κοροναϊός επιτίθεται κυρίως στους πνεύμονες, αλλά και στα νεφρά, το ήπαρ και τα αιμοφόρα αγγεία. Ωστόσο, περίπου οι μισοί ασθενείς αναφέρουν και νευρολογικά συμπτώματα. Ανάμεσα σε αυτά, πονοκέφαλοι, αίσθημα σύγχυσης, ακόμη και ντελίριο. Τα συγκεκριμένα συμπτώματα δείχνουν ότι ο ιός πιθανότατα επιτίθεται και στον εγκέφαλο.

Νέα μελέτη φέρνει στο φως τις πρώτες ξεκάθαρες αποδείξεις ότι σε ορισμένους ανθρώπους ο κοροναϊός εισβάλλει στα εγκεφαλικά κύτταρα, εντός των οποίων αναπαράγεται. Ο ιός φαίνεται επίσης να απορροφά όλο το οξυγόνο γύρω του, αφήνοντας τα γειτονικά κύτταρα να πεθάνουν από ασφυξία.

Δεν είναι βέβαιο με ποιο τρόπο ο ιός φτάνει στον εγκέφαλο ή πόσο συχνά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα με αυτό τον τρόπο. Οι λοιμώξεις του εγκεφάλου κατά πάσα πιθανότητα είναι σπάνιες. Όμως ορισμένοι άνθρωποι ενδέχεται να είναι περισσότερο ευάλωτοι εξαιτίας κάποιας γενετικής προδιάθεσης, ενός υψηλού ιικού φορτίου ή άλλων αιτιών.

«Αν ο εγκέφαλος όντως μολυνθεί, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ο θάνατος», προειδοποιεί η Ακίκο Ιβασάκι, ανοσολόγος στο πανεπιστήμιο Γέιλ και επικεφαλής της μελέτης.
Η μελέτη αναρτήθηκε στο διαδίκτυο την Τετάρτη και προς το παρόν δεν έχει ελεγχθεί από ειδικούς για την επίσημη δημοσίευσή της. Όμως αρκετοί ερευνητές αναφέρουν ότι ήταν σχολαστική και κομψή, δείχνοντας με πολλούς τρόπους ότι πράγματι ο ιός μπορεί να μολύνει τα εγκεφαλικά κύτταρα.

Οι επιστήμονες στηρίχτηκαν σε εγκεφαλογραφήματα και συμπτώματα ασθενών για να συνάγουν τις επιπτώσεις του ιού στον εγκέφαλο. «Αυτά τα στοιχεία προσφέρουν μερικές ακόμη αποδείξεις ότι ο κοροναϊός είναι βέβαιο ότι μπορεί να προσβάλει τον εγκέφαλο», δήλωσε ο Δρ. Μάικλ Ζάντι, συμβουλεύων νευρολόγος στο Εθνικό Νοσοκομείο Νευρολογίας και Νευροχειρουργικής της Βρετανίας.

Ο Δρ. Ζάντι και οι συνάδελφοί του δημοσίευσαν έρευνα τον Ιούλιο, αποδεικνύοντας ότι ορισμένοι ασθενείς με κοροναϊό αναπτύσσουν σοβαρά νευρολογικά προβλήματα – ακόμη και βλάβες στα νεύρα.
Σε νέα μελέτη, η Δρ. Ιβασάκι και οι συνάδελφοί της κατέγραψαν την λοίμωξη στον εγκέφαλο με τρεις τρόπους: Στον εγκεφαλικό ιστό νεκρού από κοροναϊό, σε μοντέλο σε ποντίκι και σε οργανοειδή – συμπλέγματα εγκεφαλικών κυττάρων σε τρυβλίο πέτρι, που μιμούνται την τρισδιάστατη δομή του εγκεφάλου.

Άλλα παθογόνα – όπως και ο ιός Ζίκα – είναι γνωστό ότι μολύνουν εγκεφαλικά κύτταρα. Στη συνέχεια, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού πλημμυρίζουν τα κατεστραμμένα σημεία και επιχειρούν να βοηθήσουν τον εγκέφαλο καταστρέφοντας τα μολυσμένα κύτταρα.

Ο κοροναϊός είναι πολύ πιο «ύπουλος»: Εκμεταλλεύεται τους μηχανισμούς των εγκεφαλικών κυττάρων για να αναπαραχθεί, χωρίς να τα καταστρέφει. Αντ’ αυτού, απορροφά όλο το οξυγόνο από τα διπλανά κύτταρα, εξοντώνοντάς τα.

Οι ερευνητές δεν εντόπισαν αποδείξεις ανοσολογικής αντίδρασης που να επιλύει το πρόβλημα. «Είναι μια σιωπηλή μόλυνση», εξηγεί η Δρ. Ιβασάκι. «Αυτός ο ιός έχει πολλούς μηχανισμούς εισβολής».
Αυτά τα ευρήματα συνάδουν και με άλλες παρατηρήσεις σε οργανοειδή που έχουν μολυνθεί από τον ιό, εξηγεί η Άλισον Μουότρι, μια νευροεπιστήμονας από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, η οποία έχει μελετήσει και τον ιό Ζίκα.

Ο κοροναϊός φαίνεται να μειώνει ταχύτατα τον αριθμό των συνάψεων, δηλαδή των συνδέσεων ανάμεσα στους νευρώνες. «Ημέρες μετά τη λοίμωξη, ήδη βλέπουμε δραματική μείωση του αριθμού των συνάψεων», εξηγεί η Μουότρι. «Δεν γνωρίζουμε ακόμη αν αυτό είναι αναστρέψιμο ή όχι».

Ο ιός μολύνει ένα κύτταρο μέσω μιας πρωτεΐνης που έχει στην επιφάνειά του, της ACE2. Αυτή η πρωτεΐνη υπάρχει σε όλο το ανθρώπινο σώμα, κυρίως όμως στους πνεύμονες. Αυτός είναι και ο λόγος που ο ιός τους έχει αδυναμία.

Προγενέστερες μελέτες είχαν υποστηρίξει ότι ο εγκέφαλος έχει πολύ λίγη τέτοια πρωτεΐνη, με αποτέλεσμα να είναι πιθανό πως είναι ασφαλής.

Όμως η Δρ. Ιβασάκι και οι συνάδελφοί της διαπίστωσαν ότι ο ιός μπορούσε πράγματι να χρησιμοποιήσει αυτό το μέσο για να μπει στον εγκέφαλο.
Στη συνέχεια, η ομάδα εξέτασε δύο ομάδες ποντικιών – μία με υποδοχέα ACE2 μόνο στον εγκέφαλο και μία με τον ίδιο υποδοχέα μόνο στους πνεύμονες. Όταν οι επιστήμονες εισήγαγαν τον ιό σε αυτά τα ποντίκια, εκείνα που μολύνθηκαν στον εγκέφαλο έχασαν γρήγορα βάρος και πέθαναν μέσα σε έξι ημέρες. Τα άλλα δεν έπαθαν τίποτα από τα δύο.

Παρά τους περιορισμούς που χαρακτηρίζουν τις έρευνες σε ποντίκια, τα αποτελέσματα εξακολουθούν να δείχνουν ότι η λοίμωξη στον εγκέφαλο είναι πιο φονική από ό,τι η αναπνευστική, τονίζει η Δρ. Ιβασάκι.
Ο ιός ίσως φτάνει στον εγκέφαλο μέσω του οσφρητικού βολβού – ο οποίος ελέγχει την όσφρηση – μέσω των ματιών ή ακόμη και από την κυκλοφορία του αίματος. Δεν είναι βέβαια η πορεία που ακολουθεί το παθογόνο ούτε αν την ακολουθεί αρκετά συχνά ώστε να εξηγεί τα συμπτώματα που παρουσιάζονται σε αρκετούς ασθενείς.

Οι επιστήμονες πρέπει να αναλύσουν πολλά δείγματα από νεκροψίες για να εκτιμήσουν πόσο συχνή είναι η λοίμωξη στον εγκέφαλο και αν είναι παρούσα σε άτομα με πιο ήπια συμπτώματα ή μόνο σε εκείνους που είναι άρρωστοι για καιρό, έχοντας εμφανίσει σε πολλές περιπτώσεις και νευρολογικά συμπτώματα.

Αν και το 40 – 60% των ασθενών που νοσηλεύονται με κοροναίό εμφανίζουν νευρολογικά και ψυχιατρικά συμπτώματα, δεν είναι βέβαιο αν προκύπτουν όλα από την εισβολή του ιού στα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν αποκλείεται να είναι αποτέλεσμα της παρατεταμένης φλεγμονής σε όλο το σώμα.

Για παράδειγμα, η φλεγμονή των πνευμόνων μπορεί να δημιουργήσει θρόμβωση που να καταλήξει σε εγκεφαλικό επεισόδιο.

Άλλα συμπτώματα, όπως η σύγχυση ή το ντελίριο, ενδέχεται να μην εντοπίζονται πάντα σε ασθενείς που είναι ναρκωμένοι και διασωληνωμένοι.