Το θεσμικό πλαίσιο των νεοφυών επιχειρήσεων – Πρόσφατες εξελίξεις

Το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και η μείωση του κόστους σύστασης των επιχειρήσεων χάρη στη διαθέσιμη τεχνολογία και πληροφοριακή υποδομή, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και την εργασιακή ανασφάλεια, έχουν στρέψει τα τελευταία χρόνια υγιείς κοινωνικές δυνάμεις στο επιχειρείν. Η τάση αυτή είναι ζωογόνος δύναμη για την ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, και την ανάσχεση του μέχρι σήμερα στρεβλού μοντέλου κρατικοδίαιτης οικονομικής δραστηριότητας. Προμετωπίδα στην προσπάθεια αυτή είναι νεοφυείς επιχειρήσεις (startups), εκείνες δηλαδή που είναι νέες (π.χ. έως 5 έτη λειτουργίας), καινοτόμες και ταχέως αναπτυσσόμενες.

Το δίκαιο, που συνήθως έπεται των κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων, δείχνει εσχάτως ενθαρρυντικά σημάδια προσαρμογής στη νέα αυτή πραγματικότητα, παρόλο που η δημιουργία ενός συνεκτικού συστήματος κανόνων, προσαρμοσμένων στην νεοφυή επιχειρηματικότητα, παραμένει ζητούμενο. Οι νομοθετικές αλλαγές των τελευταίων ετών είχαν στόχο κυρίως την απλούστευση και ευελιξία κατά τη σύσταση και λειτουργία των εταιρικών μορφών. Η νομοθετική κινητικότητα εκδηλώθηκε με τον εκσυγχρονισμό του δικαίου των ανωνύμων εταιριών (Ν. 3604/2007), τη δημιουργία της Υπηρεσίας μιας Στάσης για τη σύσταση εταιριών (Ν.3853/2010), την ενθάρρυνση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας με τη θέσπιση των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (Ν.4019/2011), την αναμόρφωση του δικαίου των προσωπικών εταιριών (Ν. 4072/2012) και την πρόβλεψη της Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρίας ως νέας εταιρικής μορφής (Ν. 4072/2012).

Με τις νέες διατάξεις προβλέφθηκε η απλοποίηση της διαδικασίας ίδρυσης των εταιριών με την καταχώρηση τους στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ) μέσω της Υπηρεσίας μιας Στάσης στα Επιμελητήρια. Ενισχύθηκε η διατήρηση της εμπορικής επιχείρησης, ως φορέας οικονομικής δραστηριότητας, με τη διευκόλυνση της εισόδου και εξόδου των εταίρων, τη μεταβίβαση της εταιρικής συμμετοχής, και την αποτροπή της λύσης των προσωπικών εταιριών.

Επιστέγασμα των εξελίξεων στο εταιρικό δίκαιο αποτέλεσε η πρόβλεψη νέας εταιρικής μορφής, της ΙΚΕ, προσαρμοσμένης στις ανάγκες της νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Η αποσύνδεση της εταιρικής συμμετοχής από το κεφάλαιο, η δυνατότητα μηδενικού κεφαλαίου, η προστασία της προσωπικής περιουσίας των εταίρων, η πλειονότητα εισφορών (κεφαλαιακές, εξωκεφαλαιακές, εγγυητικές), η δυνατότητα διαφορετικών καταστατικών διαμορφώσεων και η προαιρετική ασφάλιση των εταίρων (πλην του διαχειριστή) στον ΟΑΕΕ κατέστησαν την ΙΚΕ ευέλικτο και ευπροσάρμοστο επιχειρηματικό όχημα, προσφιλές στις νεοφυείς επιχειρήσεις.

Η κοινότητα των startups αναγνωρίζει διαχρονικά τα διοικητικά βάρη στην Ελλάδα ως μείζονα ανασχετικό παράγοντα της δραστηριότητάς τους. Στο πεδίο αυτό έχουν σημειωθεί ορισμένα βήματα προόδου. Καταργήθηκε ο Φόρος Συγκέντρωσης Κεφαλαίου 1% στο αρχικό κεφάλαιο σύστασης κάθε είδους εταιρίας (Ν. 4254/2014). Καταργείται η υποχρέωση δημοσίευσης ισολογισμών και λοιπών πράξεων και στοιχείων εταιριών στο ΦΕΚ, η οποία από 1.1.2015 αντικαθίσταται από τη δημοσίευση στον διαδικτυακό τόπο του Γ.Ε.ΜΗ. (Ν. 4254/2014). Δίδονται κίνητρα στις συγχωνεύσεις και διασπάσεις εταιριών (απαλλαγή από φορολόγηση υπεραξίας, μεταφορά αποθεματικών, ζημιών κ.λπ. Ν. 4172/2013). Καταργήθηκε η υποχρέωση επικύρωσης αντιγράφων εγγράφων που υποβάλλονται στις δημόσιες υπηρεσίες (Ν. 4250/2014). Καταργείται από 1.1.2015 η υποχρεωτική εγγραφή στα Εμπορικά Επιμελητήρια (Ν. 4111/2013). Απαλλάσσονται από την υποχρέωση υπαγωγής σε καθεστώς ΦΠΑ οι επιχειρήσεις με ετήσιο ακαθάριστο εισόδημα έως 10.000 € (Ν. 4281/2014).

Οι παραπάνω νομοθετικές πρωτοβουλίες κινούνται στην ορθή κατεύθυνση, πλην όμως, όπως είναι φανερό από την πανσπερμία των σχετικών διατάξεων, απέχουν από τη συγκρότηση ενός συστήματος κανόνων ειδικά προσανατολισμένων στη νεοφυή επιχειρηματικότητα. Η θεσμική διευκόλυνση της χρηματοδότησης των νεοφυών επιχειρήσεων και η άρση των εμποδίων εισόδου στην αγορά παραμένει, λοιπόν, ζητούμενο. Σημαντικό βήμα είναι η παροχή πρόσθετων φορολογικών κινήτρων σε επιχειρηματικούς αγγέλους (business angels) και κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital), προκειμένου να ενθαρρυνθούν να επενδύσουν σε νεοφυείς επιχειρήσεις. Η θεσμοποίηση και διευκόλυνση εναλλακτικών μορφών χρηματοδότησης, όπως το crowdfunding θα επιτρέψει τη συγκρότηση εναλλακτικής πρότασης έναντι των παραδοσιακών πηγών άντλησης κεφαλαίων και ρευστότητας, όπως ο τραπεζικός δανεισμός, η εισαγωγή στο χρηματιστήριο και η έκδοση εταιρικών ομολογιών, που δεν προσιδιάζουν στις ΜΜΕ. Τέλος, η ευνοϊκή φορολογική και ασφαλιστική αντιμετώπιση των νέων επιχειρηματιών, βασισμένη σε σταθερό νομοθετικό καθεστώς, είναι εκ των ων ουκ άνευ. Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η σύνδεση των ασφαλιστικών επιβαρύνσεων με την εισφοροδοτική ικανότητα (και άρα το διαθέσιμο εισόδημα), η προαιρετική ασφάλιση των εταίρων προσωπικών εταιριών και των διαχειριστών στις ΙΚΕ, η τήρηση απλογραφικών βιβλίων από τις ΙΚΕ (μέχρι ενός ύψους ακαθαρίστων εσόδων) και η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος για τα πρώτα έτη λειτουργίας μιας επιχείρησης.

Η επιχειρηματικότητα είναι η αέναη πραγμάτωση της δημιουργικότητας, ένα «παράξενο ταξίδι, χωρίς, μα χωρίς τελειωμό». Έχουμε χρέος να λάβουμε όλα τα μέτρα -θεσμικά, οργανωτικά, επιχειρησιακά- που θα επιτρέψουν στη νέα γενιά επίδοξων επιχειρηματιών να το ζήσουν με πληρότητα, αξιοποιώντας ανεμπόδιστα την επινοητικότητα και την εργατικότητά τους. Για το καλό όλων μας.

Γεώργιος Κ. Παπαδόπουλος

Δικηγόρος, Μ.Δ. (Παν/μίου Αθηνών), LL.M. (Univ. of Cambridge)

Γεν. Γραμ. Ελληνικής Ένωσης Νεοφυών Επιχειρήσεων

Σχετικός σύνδεσμος: hellenicstartups.gr